W rozpoznaniu chorób układu krążenia niezwykle pomocna jest echokardiografia – nowoczesna technika obrazowa. Wraz z innymi metodami diagnozowania pozwala na dokładne zbadanie serca, a następnie rozpoczęcie właściwego leczenia.

Echokardiografia, nazywana echem serca, to nic innego jak USG serca i jest nieinwazyjnym, niebolesnym badaniem struktur anatomicznych serca oraz naczyń krwionośnych. Wykorzystuje się w nim efekt odbicia wiązki fal ultradźwiękowych od badanych narządów. Uzyskany na monitorze obraz (echo) w dowolnym momencie można zatrzymać lub zarejestrować.

Badanie umożliwia kontrolę ruchu mięśnia sercowego i zastawek wewnątrzsercowych, ocenę przepływu krwi w obrębie przedsionków i komór serca oraz dużych naczyń krwionośnych – aorty, żył głównych, tętnic i żył płucnych. Echo znakomicie diagnozuje płyn w worku osierdziowym oraz zmiany nowotworowe mięśnia sercowego. Echokardiografii nie należy traktować jako jedynej techniki obrazowania wnętrza klatki piersiowej.

Zwykle wykonywana jest jako jedno z badań kardiologicznych, gdyż nie zastąpi osłuchiwania, badania radiologicznego (RTG) czy EKG (elektrokardiogramu). Techniki te znakomicie się uzupełniają, dając możliwość pełnej oceny narządów klatki piersiowej. Prawidłowo wykonane zdjęcie RTG dostarcza informacji dotyczących wielkości, kształtu i pozycji serca. Jest istotnym źródłem wiedzy o budowie płuc i przebiegu naczyń krwionośnych, a także jedynym sposobem na potwierdzenie podejrzenia zastoinowej niewydolności serca. EKG odgrywa zasadniczą rolę w rozpoznawaniu zaburzeń rytmu serca. Echokardiografia ma przewagę wówczas, gdy zależy nam na ocenie funkcjonowania serca jako narządu będącego w ruchu.

Wskazania do badania echa serca

Wszystkie zaburzenia anatomiczne i czynnościowe układu krążenia, a wśród nich:

• diagnostyka wad wrodzonych u ras predysponowanych (np. zwężenie tętnicy płucnej, przetrwały przewód tętniczy, tetralogia Fallota),
• diagnostyka nabytych chorób mięśnia sercowego i niedomykalności zastawek o podłożu genetycznym (np. kardiomio-patia rozstrzeniowa, endokardioza),
• zapalenie mięśnia sercowego,
• choroby naczyń,
• nadciśnienie tętnicze,
• zaburzenia rytmu serca,
• podejrzenie płynu w jamie osierdzia,
• inne (np. urazy, nowotwory serca),
• diagnostyka dirofilariozy (pasożytów – nicieni sercowych).

Badania niekonieczne, ale…

W Polsce nie ma obowiązku przeprowadzania badania kardiologicznego u żadnej rasy psów, choć wiadomo, że wiele z nich ma predyspozycje do chorób układu krążenia. Słynące z wysokiego poziomu hodowli psów kraje skandynawskie, Wielka Brytania czy Stany Zjednoczone dawno wprowadziły zalecenia rutynowych badań w kierunku chorób dziedzicznych serca.

Pierwsze przeprowadza się przed ukończeniem przez psa 12.–15. miesiąca życia, czyli przed uzyskaniem wieku reprodukcyjnego, i służą przede wszystkim do diagnostyki wad wrodzonych układu krążenia. Badania kardiologiczne i okulistyczne powtarza się corocznie przynajmniej do ukończenia przez psa ośmiu lat. Chodzi o to, aby zwierząt z rozpoznanymi chorobami o charakterze dziedzicznym nie dopuszczać do hodowli.

Różnorodność chorób

Niejednokrotnie zainteresowanie diagnostyką kardiologiczną i otrzymaniem certyfikatu z wykonanego badania jest podyktowane współpracą polskich hodowców z hodowcami zagranicznymi. U psów istnieje wiele rozpoznanych wrodzonych wad układu krążenia. Najczęściej występujące to: zwężenie tętnicy płucnej (PS), podzastawkowe zwężenie aorty (SAS) i przetrwały przewód tętniczy (PDA). Nieco inaczej sytuacja wygląda z kardiomiopatią rozstrzeniową (DCM), która również jest stosunkowo częstym problemem.

Niewątpliwie ma ona podłoże genetyczne, jednak nie może być klasyfikowana jako wada wrodzona, gdyż rozwija się u psów powyżej roku, a najczęściej między 4–8 rokiem życia. Wymienione nieprawidłowości w budowie serca i naczyń krwionośnych zwykle dotyczą szczeniąt oraz młodych psów ras dużych i olbrzymich: bernardynów, bokserów, dogów niemieckich, dobermanów, golden retrieverów, labradorów, nowofundlandów, owczarków niemieckich i innych.

Przebieg badania

Echokardiografia jest badaniem z wyboru w wypadku podejrzenia wad wrodzonych. Przeprowadza się ją u psa odpowiednio ułożonego na specjalnym stole zabiegowym, w obecności opiekuna. Zwykle wcześniejsze przygotowanie pacjenta nie jest konieczne, jednak w wyjątkowych sytuacjach pomocne może być delikatne farmakologiczne uspokojenie.

Badanie echa serca nie jest bolesne, ale czasochłonne (trwa 20–40 min) i wymaga od lekarza precyzji oraz koncentracji. Pies, który jest nadmiernie podekscytowany, agresywny lub nie pozwala utrzymać się w pozycji leżącej, uniemożliwia prawidłowe wykonanie echokardiografii.

Nowoczesne aparaty mają trzy uzupełniające się komponenty: echokardiografię jednowymiarową (tzw. M-mode), dwuwymiarową (tzw. 2D) oraz dopplerowską. Funkcja M-mode umożliwia przeprowadzenie pomiarów serca. Prezentacja dwuwymiarowa pozwala na ocenę grubości ścian, wielkości komór przedsionków, kurczliwości mięśnia sercowego i objętości krwi wyrzucanej podczas skurczu z lewej komory.

Wykorzystując zjawisko Dopplera, rejestruje się przepływ krwi w jamach serca i naczyniach krwionośnych. Częstotliwość głowic aparatu echokardiograficznego używanych do badania zależy od wielkości psa. U psów małych najlepiej sprawdzają się głowice 5–10 MHz, podczas gdy serce dużego psa najlepiej uwidocznić głowicą o niskiej częstotliwości 2–5 MHz.

Kontroluj niezależnie od wieku

Znaczną grupę chorujących z powodu nieprawidłowości układu krążenia stanowią pacjenci geriatryczni. Proporcje psów rasowych i nierasowych znajdujących się w grupie ryzyka są zbliżone, jednak te pierwsze częściej i szybciej trafiają do lekarzy weterynarii. Wynika to zapewne z większej dostępności informacji na temat chorób psów danej rasy w prasie, książkach, programach telewizyjnych czy Internecie. Psy dużych rozmiarów w wieku starszym najczęściej chorują na kardiomiopatię rozstrzeniową, a u psów niewielkich rozmiarów występuje zwykle niedomykalność zastawek (endokardioza).

Dotychczas uważano, że prawdopodobieństwo przeoczenia przez opiekuna objawów choroby serca u psów starszych jest znacznie większe niż u szczenięcia czy psa młodego. Często zaawansowanemu wiekowi przypisuje się mało charakterystyczne objawy problemów kardiologicznych, jak: zmniejszona aktywność, niechęć do zabawy czy zmęczenie nawet po niewielkim wysiłku.

Natomiast teraz uważa się, że właśnie psom starszym opiekun i lekarz weterynarii poświęcają wystarczająco dużo uwagi. Jednak psy młode są szczególnie narażone na zaniedbanie lekarza, gdyż w trakcie rutynowych szczepień czy kontroli właściwie nie są badane ani osłuchiwane. Stąd apel:  zawsze prośmy lekarza weterynarii, aby osłuchał naszego szczeniaczka  przy okazji szczepień, odrobaczenia i innych wizytach w ciągu pierwszych kilku miesięcy życia malucha.

Standardem powinny stać się również kontrolne wizyty w lecznicy (przynajmniej dwa razy w roku) psów, które ukończyły 7. rok życia. Rutynowa kontrola z osłuchaniem zwierzęcia daje możliwość zauważenia pierwszych nieprawidłowości w pracy serca. Wówczas można przeprowadzić badanie dodatkowe (wśród nich echo serca) i wcześnie podjąć odpowiednie leczenie.